TÍCH CỰC ĐỘC HẠI HAY LẠC QUAN BI TRÁNG? Đọc Báo Cùng IFO podcast

Nội dung được cung cấp bởi IFO Show. Tất cả nội dung podcast bao gồm các tập, đồ họa và mô tả podcast đều được IFO Show hoặc đối tác nền tảng podcast của họ tải lên và cung cấp trực tiếp. Nếu bạn cho rằng ai đó đang sử dụng tác phẩm có bản quyền của bạn mà không có sự cho phép của bạn, bạn có thể làm theo quy trình được nêu ở đây https://vi.player.fm/legal.

Đọc báo cùng IFO «
TÍCH CỰC ĐỘC HẠI HAY LẠC QUAN BI TRÁNG?

2+ y ago 10:59

Chia sẻ

MP3•Trang chủ episode

CUỘC SĂN TÌM ĐIỀU TÍCH CỰC

Đại dịch đã đi được khoảng 19 tháng, dai dẳng và tàn khốc đến mức nhìn lại những ảnh cách đây hai năm, thấy như đã cách đây cả chục năm, thời chưa lấy chồng lấy vợ! Cách đây hai năm, người mắc chứng lo âu còn là thiểu số; nay thì người nào còn tươi vui "thực sự" mới đúng là thiểu số.

Nếu bạn "mạnh" tới mức COVID-19 không ảnh hưởng đến bạn thì cũng ảnh hưởng đến những người quanh bạn, khu phố bạn sống, công ty bạn làm, quán ăn bạn yêu thích... Kết cục, ta có thể nói COVID-19 tác động tiêu cực đến không chừa một ai, dĩ nhiên trừ những kẻ thu lợi nhờ COVID.

Trong đại dịch, nhân loại để lộ ra mình yếu đuối lẫn dẻo dai, đầy mâu thuẫn. Những dòng tin tức không ngừng, thật có, giả có, nửa sự thật càng có, cộng với sự biến hóa ranh ma của virus như chơi đuổi bắt với chiến lược chống dịch thay đổi liên miên ở mọi quốc gia... tất cả khiến người vững vàng nhất cũng phải hoang mang, và mỗi ngày đi qua, ta vừa là người tự hù dọa mình lại vừa phải làm người tự trấn an mình.

Trong hoàn cảnh này, lời khuyên hay gặp nhất là hãy suy nghĩ tích cực vào, mọi chuyện rồi sẽ qua, kiểu "Đời quẳng cho ta quả chanh thì ta làm luôn cốc nước chanh". Trên Facebook, bạn muốn tránh xa những người chỉ như sưu tập chuyện đau khổ rồi tưới nước mắt, lời than lên cho nó thêm đẫm đượi.

Bạn mừng rỡ khi túm được một người trong mọi hoàn cảnh đều vẫn vui tươi, lạc quan. Bạn "theo dõi" họ. Sự yêu đời, tích cực của họ như tách cà phê nâng bạn thẳng người dậy, bớt héo hon trong ngày dịch; bạn bắt chước họ tận dụng thời gian của đại dịch để học ngoại ngữ, học làm bánh, trồng cây...

Nhưng rồi đến một lúc, bạn nhận thấy họ như làm bằng "nhựa" hay bằng "thép", họ cứ hớn hở thế mãi, những khốn khổ ngoài kia như không chạm được tới họ, hoặc chạm vào cũng sẽ bị văng ra bởi một sự tích cực đầy ngạo nghễ.

Khi bạn gặp khó khăn và thổ lộ với họ, bạn nhận được một biểu tượng, một lời khuyên mượt mà như vòng tay nhung của búp bê với gấu bông. Bạn thấy mệt, bỗng thấy một câu vặn vẹo, một tiếng thở dài nó mới gần gũi, mới "người" làm sao. Triệu chứng ấy cho thấy: lâu nay bạn đã "ăn" phải loại tích cực độc hại.

THẾ NÀO LÀ TÍCH CỰC ĐỘC HẠI?

Theo định nghĩa của các nhà tâm lý học, tích cực độc hại là "niềm tin rằng bất kể hoàn cảnh có khắc nghiệt, khó khăn thế nào, người ta vẫn nên giữ cho được một tinh thần tích cực", và chỉ nên giữ lại những điều tích cực, dùng suy nghĩ tích cực để loại bỏ hoàn toàn những cảm xúc "khó chịu" khác; kiên quyết lạc quan, kể cả khi biết cái lạc quan ấy là giả tạo và bất khả thi.

Ranh giới giữa tích cực với tích cực độc hại ngỡ là tinh tế, lù mù nhưng hóa ra lại rất dễ nhận diện. Người suy nghĩ tích cực là bình tĩnh nhìn rõ "địch, ta và hoàn cảnh", từ đó rút ra được kinh nghiệm, vạch được lối đi sáng sủa, nếu có thất bại thì cũng biết mình đã làm hết sức, không chì chiết làm khổ bản thân hay đổ tại trời.

Trái lại, tích cực độc hại đi theo một cơ chế hoàn toàn khác: cơ chế "đường tránh". Bạn đeo kính hồng vào, chọn một lối trong công viên, quanh quẩn trong đó ngửi hoa và đợi cho ngoài kia bão tự tan; thậm chí, bạn gạt đi quyết không nghĩ tới, không cho ai bày tỏ nỗi lo sợ trước cơn bão ấy.

Bạn lên dây cót cho mọi người rằng gió chỉ xoàng thôi, hãy nghĩ tới mặt tích cực của bão là tự nhiên mát trời, bạn bảo người ta đang ở giữa hoa thì thưởng hoa đi cớ gì cứ nói về bão, sao cứ nhất định chọn bão mà không chọn hoa.

Tích cực độc hại vì thế sẽ ngăn không cho bạn lớn lên, trưởng thành. Bạn chẳng học được gì qua các cơn bão. Bạn trở nên xa lạ, vô tâm với những cơn bão mà người khác gặp phải. Bạn trở thành một cỗ máy nặn ra niềm vui. Và nếu có trục trặc, bạn chắc chắn sẽ đổ tội cho người khác.

Dĩ nhiên giữa tiêu cực than khóc với hân hoan liên miên ta thà chọn người hân hoan liên miên, nhưng lý tưởng nhất vẫn là một thái độ chừng mực mà lý tưởng: lạc quan bi tráng.

LÀM SAO ĐỂ CÓ LẠC QUAN BI TRÁNG?

Viktor Emil Frankl (1905 - 1997) là một nhà thần kinh học người Áo sống sót sau nạn diệt chủng người Do Thái, tác giả của cuốn

Cuộc tìm kiếm ý nghĩa của con người bán được gần 20 triệu bản và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Đọc qua tiểu sử dữ dội của ông, ta không khỏi liên tưởng đến một cái cây kỳ diệu: bị quật tả tơi trong mùa gió bão nhưng vẫn lặng lẽ nảy mầm và nở hoa ngay khi hửng nắng.

Frankl chính là cha đẻ của khái niệm "Lạc quan bi tráng" (Tragic Optimism", là một thứ không những đối lập với bi quan mà còn đối lập hẳn với "lạc quan độc hại".

Theo Frankl, có một thứ gọi là bộ ba bi kịch mà không ai thoát được, kiểu gì trong đời cũng phải gặp ít nhất một lần. Bộ ba ấy gồm:

1. Đau khổ không tránh khỏi.

2. Lỗi lầm không tẩy nổi.

3. Cái chết.

Lạc quan bi tráng là thứ lạc quan

vẫn có được khi đã nhìn thẳng vào bộ ba bi kịch kia, nhưng biết rằng con người nếu cố hết sức, sẽ có khả năng:

1.Vượt đau khổ để từ đó đạt một thành tựu.

2.Từl ỗi lầm rút ra cơ hội để thay đổi bản thân tốt hơn.

3. Từ cái chết và sự ngắn ngủi của cuộc đời rút ra được động lực để sống có trách nhiệm.

Để có được thứ lạc quan bi tráng của Frankl, việc quan trọng nhất là tìm ra được ý nghĩa, không phải ý nghĩa của cả một đời người dài dằng dặc, mà là "ý nghĩa tiềm tàng có sẵn trong từng hoàn cảnh mà mỗi người phải đối mặt trong suốt đời mình", từ việc thi đậu/ thi rớt, tới lấy vợ/vợ bỏ, có con/con hư, thăng chức/thất nghiệp... rồi nhìn ra trong hoàn cảnh ấy mình làm gì được tốt nhất để "thấm thía" ý nghĩa nhất. Đó là một công thức toán, với:

Ý nghĩa của cả một đời người = tổng các ý nghĩa của mỗi hoàn cảnh được hiện thực hóa tới nơi tới chốn.

Vì thế, một người thoát khỏi một cơn chảy máu dạ dày mà từ đấy vẫn uống rượu tì tì, một người đi qua đại dịch mà vẫn nhơn nhơn không thay đổi gì... thì ý nghĩa tiềm ẩn của những hoàn cảnh đặc biệt ấy đã bị bỏ qua, "nước đổ đầu vịt", cuộc đời người ấy chỉ là tổng hợp của những hoàn cảnh "vô nghĩa".

Theo Frankl, quan trọng là nhìn ra ý nghĩa. Không nhìn ra được ý nghĩa của mỗi việc mình làm, mỗi hoàn cảnh mình rơi vào thì sẽ sinh cảm giác "vô nghĩa" - là cảm giác luôn đứng sau trầm cảm, nghiện ngập, hung hãn hoặc buông xuôi. Người bi quan thường hay lấy sự phù du và "vô câu chuyện - cuộc sống thường" c...

47 tập

#Tin hàng ngày #Giáo dục #Tin tức #Tự cải thiện bản thân #IFO Show #Tin Tuc #Hàng Ngày #Cap Nhat #Gioi Tre