Tuần lễ Pháp ngữ ở Việt Nam: Gắn kết người yêu tiếng Pháp và văn hóa khối Pháp ngữ

Tạp chí văn hóa

Tháng 3 hàng năm là tháng mà Francophonie, Cộng đồng Pháp ngữ, tên chính thức là Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ, đặc biệt được nói đến nhiều trên toàn thế giới, với nhiều sự kiện, hoạt động, lễ hội để quảng bá cho tiếng Pháp và sự đa dạng văn hóa của cộng đồng các quốc gia và vùng lãnh thổ có sử dụng tiếng Pháp. Năm 2024, tuần lễ Pháp ngữ được tổ chức từ ngày 16/03 đến 24/03, với tâm điểm là ngày 20/03 - Ngày Quốc tế Pháp ngữ.

Chủ đề chính của Ngày hội Pháp ngữ 2024 là gì ?

Việt Năm cũng không phải một ngoại lệ. Ngày Quốc tế Pháp ngữ mỗi năm được tổ chức xoay quanh một số chủ đề đặc biệt. Ngày 08/03, trả lời phỏng vấn đài RFI Việt ngữ, ông Olivier Brochet, đại sứ CH Pháp tại Việt Nam, cho biết :

« Ngày 20/03 là Ngày Quốc tế Pháp ngữ và đây là một thời điểm quan trọng đối với tất cả các quốc gia thành viên của Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ. Dĩ nhiên là trong đó có Pháp, ngoài ra còn có mọi đối tác châu Âu của chúng tôi, cả châu Mỹ, châu Phi và châu Á, trong đó có Việt Nam. Quý vị cũng biết là Cộng đồng các quốc gia nói tiếng Pháp quy tụ tới hơn 80 quốc gia trên thế giới, bởi vì Francophonie mang những giá trị phổ quát. Francophonie rất biết cách tôn trọng và đã có một cuộc đấu tranh để bảo vệ sự đa dạng về văn hóa và ngôn ngữ. Francophonie tạo thuận lợi cho cuộc đối thoại giữa các nền văn hóa. Cuộc sống của Cộng đồng Pháp ngữ là sức sáng tạo và đó là sức sáng tạo của một thế giới rất lớn và rất khác biệt.

Và chúng ta sẽ thấy bản sắc này của Cộng đồng Pháp ngữ trong các chủ đề riêng được lựa chọn năm nay, nêu bật sự đa dạng và sức sống của cộng đồng Pháp ngữ trên khắp thế giới. Ngoài ra, còn có các chủ đề trích từ các chủ đề của Hội nghị thượng đỉnh tới đây của Cộng đồng Pháp ngữ được tổ chức tại Villers-Cotterêts. Đó là « Tạo dựng, đổi mới và thực hiện bằng tiếng Pháp » (…).

Tôi cũng xin nói thêm, điều đặc biệt cho Ngày Quốc tế Pháp ngữ và tuần lễ Pháp ngữ năm nay là vì Pháp đang chuẩn bị Thế Vận Hội Olympic và Thế Vận Hội dành cho Người khuyết tật Paralympic tại Paris, nên chủ đề đặc biệt được chọn, và cũng là một trong những cuộc thi quốc tế lớn được tổ chức nhân dịp này, là « Trên trên bục vinh quang », về các thành ngữ, lối nói có các từ về thể thao (…)

Ngày hội Pháp ngữ được tổ chức thế nào ?

Lâu đài Villers-Cotterêts mà đại sứ Brochet nói ở trên nằm ở vùng Hauts de France, từ ngày 30/10/2023, đã trở thành Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế - Cité internationale de la langue française. Đó chính là nơi vào tháng 08/1539 vua Pháp François I đã ký sắc lệnh bắt buộc sử dụng tiếng Pháp trong các văn bản hành chính thay vì dùng tiếng La-tinh. Trung tâm tiếng Pháp Quốc tế đã được tổng thống Macron khánh thành hôm 30/10/2023, với tham vọng đưa nơi này trở thành cầu nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa những người nói tiếng Pháp và yêu tiếng Pháp bất kể biên giới, cũng là nơi kết nối văn hóa cho tất cả mọi người.

Trở lại với Việt Nam, ngày hội Pháp ngữ là dịp tổ chức nhiều hoạt động quảng bá cho ngôn ngữ và văn hóa của các nước Pháp ngữ. Đại sứ Pháp tại Hà Nội Olivier Brochet giới thiệu khái quát các sự kiện :

« Nhiều nước nói tiếng Pháp có cơ quan đại diện ngoại giao tại Việt Nam, và đương nhiên Việt Nam cũng là thành viên của Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ. Cùng nhau, tất cả chúng tôi hợp tác với Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ và Cơ quan Đại học Pháp ngữ để tổ chức tuần lễ Pháp ngữ. Chúng tôi cũng đặc biệt hợp tác với các khoa tiếng Pháp ở nhiều trường đại học ở Việt Nam. Và tất cả chúng tôi cùng nhau tổ chức liên hoan điện ảnh Pháp ngữ, để một số nước trình chiếu các tác phẩm điện ảnh của họ. Hy vọng sẽ có thật đông khán giả đến xem.

Cũng sẽ có các cuộc tranh luận, dĩ nhiên là liên cơ quan, được tổ chức xung quanh các chủ đề về Cộng đồng Pháp ngữ và do bộ trưởng Ngoại Giao Việt Nam tổ chức.

Và đặc biệt thế giới Pháp ngữ rất sống động, nên sẽ có nhiều sự kiện diễn ra tại các trường tiểu học, trường trung học cơ sở và trung học phổ thông có dạy tiếng Pháp. Trước các bậc phụ huynh, các học sinh sẽ ca hát, nhảy múa, trình bày tác phẩm của chính các cháu bằng và tiếng Pháp.

Tại các trường đại học cũng có nhiều sự kiện được tổ chức, tôi đặc biệt muốn nói đến hai festival lớn được tổ chức tại Khoa Pháp của trường Đại học Quốc gia Hà Nội và Khoa Pháp của Đại học Hà nội, kéo dài nửa ngày với các tiết mục biểu diễn trên sân khấu và các cuộc thi. Kết quả của những cuộc thi này cũng sẽ được công bố ngay vào dịp này.

Tôi biết rằng tôi cũng được Đại học Công nghệ Hà Nội mời khai trương một ban hữu nghị của trường đại học này với Pháp. Điều này cho thấy là ngay cả tại những trường đại học không có khoa tiếng Pháp, việc phát triển quan hệ, không chỉ là quan hệ với đất nước chúng tôi mà còn là các mối quan hệ liên quan đến ngôn ngữ Pháp, cũng được quan tâm ».

Ý nghĩa đối với người dạy và người học tiếng Pháp ?

Trả lời RFI Việt ngữ, Tiến sĩ Đàm Minh Thủy, giảng viên tiếng Pháp - chủ nhiệm Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp thuộc trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN, chia sẻ về ý nghĩa của Ngày hội Pháp ngữ :

« Như quý vị đã biết, Ngày Quốc Tế Pháp ngữ là ngày để kết nối những người nói tiếng Pháp và yêu tiếng Pháp, để tôn vinh tinh thần đoàn kết và sức sống mãnh liệt của cộng đồng Pháp ngữ và thắt chặt thêm tình hữu nghị, cũng như mối quan hệ giữa các quốc gia, các cơ quan, tổ chức sử dụng Pháp ngữ. Và đặc biệt tôi nghĩ rằng đây cũng là cơ hội để quảng bá việc dạy học tiếng Pháp trên thế giới, cũng như tại Việt Nam.

Đối với khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp của chúng tôi, với lịch sử hơn 60 năm giảng dạy tiếng Pháp và hiện là một trong những cơ sở đào tạo tiếng Pháp có truyền thống và quy mô lớn nhất Việt Nam, cũng như trong khu vực Đông Nam Á, chúng tôi coi sứ mệnh của mình, bên cạnh việc dạy tiếng Pháp, lan tỏa và quảng bá cho việc dạy tiếng Pháp thì cũng là đơn vị cầu nối để liên kết các tổ chức, cũng như các cơ quan có sử dụng tiếng Pháp, đặc biệt là những người yêu và sử dụng tiếng Pháp tại Việt Nam, nhất là ở khu vực miền bắc.

Chính vì vậy, hàng năm chúng tôi tổ chức một ngày hội để chào mừng Ngày quốc tế nói tiếng Pháp, với tên gọi là Ngày hội Những sắc màu văn hóa. Trong ngày lễ này, chúng tôi kết hợp với chi hội tiếng Pháp Hà Nội. Ngày hội Những sắc màu văn hóa 2024 được tổ chức vào Chủ Nhật ngày 17/03 tại Khuôn viên của Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp thuộc trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN. Chương trình của chúng tôi có sự tham gia của các tổ chức quốc tế Pháp ngữ như OIF hay tổ chức Đại học Pháp ngữ AUF, trung tâm tiếng Pháp khu vực châu Á - Thái Bình Dương Préface, các đại sứ quán, các phái đoàn quốc tế có sử dụng tiếng Pháp tại Hà Nội. Và đặc biệt là chúng tôi cũng mời tất cả các trường học ở các cấp có giảng dạy tiếng Pháp ở Hà Nội và các thành phố ở miền bắc, từ tiểu học đến đại học.

Chúng tôi coi đây là hoạt động để góp phần kết nối cộng đồng tiếng Pháp ở Việt Nam, đặc biệt là miền bắc và Hà Nội, cũng là để bản thân giáo viên và sinh viên có sân chơi để giao lưu, chia sẻ, học hỏi và cùng nhau tôn vinh những giá trị tốt đẹp của tiếng Pháp và cộng đồng Pháp ngữ. »

Là một cơ sở đào tạo lớn và có truyền thống về ngôn ngữ Pháp, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN dĩ nhiên cũng là một trong những nơi đi đầu trong việc tổ chức lễ hội quy tụ, kết nối những người học tiếng Pháp đến từ nhiều cơ sở đào tạo và nhiều địa phương. Tiến sĩ, trưởng khoa Đàm Minh Thủy tự hào giới thiệu :

« Mỗi năm chúng tôi có một phiên bản khác nhau, nhưng nhìn chung đều gồm 2 phần chính : phần lễ và phần hội. Trong phần lễ, chúng tôi đón đại diện của các phái đoàn ngoại giao của các trường, cũng như các cơ sở và các doanh nghiệp có sử dụng, giảng dạy tiếng Pháp ở Hà Nội và các địa phương.

Năm nay, chúng tôi vinh dự là đã nhận lời tham dự của đại diện các tổ chức quốc tế như OIF (Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ), AUF (Cơ quan Đại học Pháp ngữ), và đặc biệt là một số đại sứ của các đại sứ quán lớn như là đại sứ quán Pháp, đại sứ quán Bỉ, trưởng đại diện phái đoàn Wallonie-Bruxelles tại Việt Nam, đồng thời là trưởng nhóm các sứ quán và phái đoàn quốc tế có sử dụng tiếng Pháp ở Hà Nội.

Phần thứ hai là những hoạt động văn hóa ngoài trời. Năm nay chúng tôi cũng có một số nét đặc sắc : Trước hết là không gian ẩm thực, chúng tôi tổ chức cuộc thi giới thiệu những món ăn của các nước trong cộng đồng Pháp ngữ. Học sinh - sinh viên của các đội tham dự chuẩn bị hai món ăn của các quốc gia khác nhau, và sẽ dự thi với nhau, và cùng trải nghiệm để có thể khám phá những nền ẩm thực phong phú trong cộng đồng Pháp ngữ. Tiếp theo là không gian âm nhạc và không gian trò chơi. Chính học sinh - sinh viên của các trường là những người tham gia những không gian này.

Một hoạt động có thể coi là điểm nhấn của chúng tôi năm nay là sự kiện ra mắt bộ truyện tranh webtune. Đây là một sản phẩm truyện tranh số hóa, một dự án chung do Đại sứ quán Pháp và khoa chúng tôi cùng một đơn vị sản xuất truyện tranh chuyên nghiệp tổ chức. Điểm đặc biệt là chính sinh viên của khoa chúng tôi xây dựng dự án, xây dựng ý tưởng về nhân vật và cốt truyện. Bộ truyện tranh này cũng là một công cụ để quảng bá cho việc dạy - học tiếng Pháp, để các bạn trẻ hiểu hơn về những cơ hội mở ra khi học tiếng Pháp. Và đây cũng là một thông điệp mà chúng tôi muốn gửi gắm : le français - une langue, mille portes - Một ngôn ngữ, ngàn cánh cửa, nhưng được viết dưới hình thức một bộ truyện tranh và với cách nhìn của giới trẻ.

Trước đây, đa số là chúng tôi mời các đơn vị đến từ Hà Nội, nhưng từ 4-5 năm trở lại đây thì chúng tôi mở rộng ra. Chúng tôi cũng rất là vui vì đã thu hút và nhận được sự ủng hộ rất lớn của ban giám hiệu các trường, giáo viên và phụ huynh học sinh, ví dụ trường Hoàng Văn Thụ ở Hòa Bình, các trường tiểu học ở Hải Phòng, trường Nguyễn Trãi ở Hải Dương, trường Lê Văn Tụy ở Ninh Bình, tức là các trường đến từ các tỉnh thành khác nhau ở miền bắc của Việt Nam. Đặc biệt là trường tiểu học Đinh Tiên Hoàng ở Hải Phòng sẽ cử hơn 200 học sinh và hơn 100 giáo viên của trường và phụ huynh, tổng cộng là hơn 300 người đến dự sự kiện của chúng tôi. Các trường ở các tỉnh khác thì cũng có thể là 30-50-70 cháu.

Đặc biệt là Học viện cảnh sát nhân dân, hay Học viện ngoại ngữ quân sự. Quý vị cũng biết là sinh viên của các học viện này thường thì học tập trung, ít khi ra ngoài giao lưu, đây là dịp rất là tốt để sinh viên của hai trường này cùng tham dự. Quý vị cứ tưởng tượng là các bạn ấy, trong sắc phục quân sự hay cảnh sát, say sưa hát bằng tiếng Pháp, nhảy cũng rất đẹp. Tiết mục của các bạn ấy sẽ tạo ra điểm nhấn và thu hút khách mời ».

Về phía sinh viên, Hương Thảo, một trong những người tích cực tham gia vào công tác chuẩn bị cho ngày hội Pháp ngữ của Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, thuộc trường Đại học Ngoại Ngữ - ĐHQGHN, chia sẻ :

« Ngày hội Pháp ngữ là một ngày hội rất quan trọng đối với cộng đồng nói tiếng Pháp nói chung và sinh viên khoa Pháp nói riêng. Thay vì các tiết học trên lớp, các bạn sinh viên như chúng em có cơ hội được trực tiếp trải nghiệm nét đẹp văn hóa của các nước Pháp ngữ, thông qua các hoạt động đa dạng như gian trại, cuộc thi ẩm thực hay không gian âm nhạc. Tất cả đều rực rỡ và mang tính kết nối.

Riêng bản thân em thì em rất chờ đợi ngày này mỗi năm, tại vì em thấy là vào ngày này khoa Pháp trở nên ấm áp, rộn ràng hơn bao giờ hết. Mọi người như được gắn kết hơn, và dấu ấn văn hóa trở nên sâu sắc hơn rất là nhiều. Bản thân em thì ở trong câu lạc bộ âm nhạc Pháp Hippo band của khoa, nên thường niên thì em tham gia vào mảng âm nhạc. Em thấy đây là sân khấu thu hút lượng khách rất lớn và cũng mang vai trò khuấy động không khí, nên bản thân em cảm thất rất vui và tự hào khi được đứng trên sân khấu và hát bằng tiếng Pháp, một ngôn ngữ chỉ cần nghe thôi đã thấy rất quyến rũ và lãng mạn rồi.

Và em hy vọng rằng ngày hội Pháp ngữ có thể lan tỏa, được duy trì và mở rộng thêm nữa để có thêm nhiều người tham gia và cũng để có thể quảng bá thêm về văn hóa Pháp và nâng cao tình yêu của sinh viên chúng em với tiếng Pháp ».

« Học mà chơi, chơi mà học ». Cũng như Hương Thảo, sinh viên Ngọc Hiếu xem đây là một cơ hội tốt : « Ngày hội Pháp ngữ là ngày hội hết sức đặc biệt, không chỉ đối với riêng em mà còn đối với tất cả các bạn học sinh, sinh viên đang học tiếng Pháp, bởi lẽ ngày hội tiếng Pháp giúp chúng em có cơ hội được giao lưu tiếp xúc và trải nghiệm nhiều không gian văn hóa khác nhau từ khắp năm châu trên thế giới, thông qua những không gian như âm nhạc, ẩm thực Pháp ngữ, trò chơi dân gian hay âm nhạc dân tộc. Và ngày hội Pháp ngữ mang tới cho chúng em những cơ hội đặc biệt, giúp chúng em có thể học hỏi, giao lưu, rèn luyện giao tiếp, trao đổi thêm thông tin với các bạn nói tiếng Pháp, từ đó kích thích sự tìm tòi và học hiểu về tiếng Pháp ».

Tiến sĩ Đàm Minh Thủy giải thích thêm về ý nghĩa của việc tham gia Ngày hội Pháp ngữ đối với người học : « Đối với các bạn trẻ, đây là một cơ hội để các bạn thấy cộng đồng Pháp ngữ của chúng ta lớn mạnh thế nào, văn hóa cộng đồng Pháp ngữ rất là phong phú. Và tất cả những hoạt động như thế sẽ thôi thúc, hun đúc thêm tình yêu của các bạn ấy với tiếng Pháp và để các bạn ấy có thêm động lực học tiếng Pháp. Bản thân các bạn học sinh - sinh viên chính là những người tham gia vào quá trình tổ chức tổ chức hoạt động, tổ chức trò chơi, như vậy là các bạn ấy cũng có thể phát triển thêm một mặt về tiếng Pháp và mặt khác là về các kỹ năng mềm, sự sáng tạo của mình ».