شعارهای دوپهلو در تظاهرات دانشجویان مدافع فلسطینی‌ها و تاریخچۀ آن‌ها

تاریخ تازه‌ها

در هفته‌ای که گذشت، تظاهرات وتحصن دانشجویان دانشگاه علوم سیاسی پاریس در حمایت از حقوق فلسطینی‌ها و در همبستگی با جنبش اعتراضی دانشجویان دانشگاه‌های آمریکا در رسانه‌های اروپایی و جهانی بازتابی گسترده یافت. منتقدان و مخالفان این تظاهرات در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با استناد به بعضی نشانه‌ها، اشاره‌ها و شعارهای دانشجویان، تظاهرات آنان را از اساس یهودستیزانه خواندند و تظاهرکنندگان را به حمایت از حماس متهم کردند.

برای مثال، عکس‌های منتشرشده شماری از دانشجویان را نشان می‌دهد که پرچم فلسطین را در میان تظاهرکنندگان برافراشته‌اند یا چِفیه بر گردن دست‌های آغشته به رنگ خون خود را بالا برده‌اند. بعضی از دانشجویان نیز ماسک‌های سیاه به چهره دارند. عکسی نیز منتشر شد که معترضان را در حال بالا بردن دست به نشانۀ سلام نازی نشان می‌داد. البته سپس معلوم شد که این عکس با ابزارهای هوش مصنوعی تهیه شده و واقعیت ندارد.

بالا بردن دست‌های آغشته به خون در جنبش فلسطین تاریخچه‌ای دارد. در سال ۲۰۰۰ میلادی مردی فلسطینی پس از شرکت در کشتن دو سرباز ذخیرۀ اسرائیلی در شهر رام‌الله دست‌هایش را که آغشته به خون کشته شدگانِ اسرائیلی بود در برابر گروهی از فلسطینی‌های کرانۀ باختری بالا برد. منتقدان تظاهرات این حرکت را نشانۀ «یهودستیزی» تظاهرکنندگان می‌دانند. اما دانشجویان معترض می‌گویند که در اعتراض به کشته شدن ده‌ها هزار غیرنظامیِ فلسطینی در غزه دست‌های آغشته به رنگ خون خود را بالا برده‌اند.

بعضی دیگر از منتقدانِ تظاهرات دانشجویانِ دانشگاه علوم سیاسی پاریس گفته‌اند که گروهی از دانشجویان معترض شعار معروف «از رود تا دریا» را سر می‌دادند. فرمول اصلی این شعار به عربی «من النهر الی البحر» است. این شعار با استناد به منشور شورای ملی فلسطین در زمان تشکیل «سازمان آزادیبخش فلسطین» در سال

۱٩۶۴ مطرح شد. آن منشور خواهان تشکیل کشور فلسطینی در چارچوب مرزهای جغرافیایی فلسطین اشغال شده بود و معنای دیگری جز نابودی اسرائیل نداشت.

به عبارت دیگر، شعار «از رود تا دریا» در آغاز اشاره به سرزمین فلسطین پیش از قطعنامه ۱٩۴۷ سازمان ملل داشت. بنابراین، به منطقه‌ای جغرافیایی پیش از تأسیس رسمی دولت اسرائیل در ماه مه ۱٩۴٨ اشاره می‌کرد.

سازمان آزادیبخش فلسطین در پیمان‌های اسلو در ۱۹۹۳ و ۱۹۹۵ آن را پس گرفت. اما شعار «از رود تا دریا» به حیات خود ادامه داد. البته گرایش‌های سیاسی پشتیبان فلسطینی‌ها تفسیرهای گوناگونی از این شعار کرده‌اند. به همین سبب، این شعار اکنون به شعاری جدلی تبدیل شده است.

کسانی آن را درخواستی برای ایجاد یک کشور دو ملیتی شامل کشور کنونی اسرائیل، بیت المقدس شرقی، کرانه باختری و نوار غزه می‌دانند. این درخواست را بعضی از شخصیت‌های یهودی در جهان و تنی چند از شخصیت‌های علمی و فرهنگی اسرائیلی نیز مطرح می‌کنند. شلوُموُ ساند، مورخ و استاد دانشگاه تل آویو یکی از آن‌هاست. از نظر آنان، در چنین کشوری همۀ شهروندان یهودی و مسلمان و مسیحی می‌توانند از حقوق برابر برخوردار باشند.

بعضی‌ها آن را درخواستی برای ایجاد یک کشور تک ملیتی فلسطینی از رود اردن تا دریای مدیترانه می‌دانند. به این معنا، مطرح کنندگان این شعار می‌توانند نابودی اسرائیل‌ را در سر بپرورند. بی‌جهت نیست که سازمان هایی مانند حماس و جنبش جهاد اسلامی که در پی نابودی اسرائیل‌اند، این شعار را به کار می‌برند. در بعضی از کشورهای غربی مانند آلمان، اتریش، هلند، بریتانیا و ایالات متحد آمریکا این شعار را شعاری یکسره یهودستیز و سزاوار کیفر قانونی می‌دانند.

جالب اینکه این شعار جدلی و بحث‌انگیز را حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو نیز پس از چندی از آن خود کرد، اما با تعبیر و تفسیری ویژه و با استناد به تورات، کتاب مقدس یهودیان. اصطلاح «اِرِتس اسرائیل» یا «ارض المیعاد» در کتاب مقدس اشاره به «سرزمین اسرائیل» در «ارض کنعان» دارد که در آن شیر و عسل جاری است و خداوند آن را به ابراهیم و به واسطۀ اسحاق و یعقوب به فرزندان او وعده داده است. حزب لیکود که از ائتلاف سیاسی ۱٩۷۳ زاده شد، در مانیفست اولیۀ خود شعار «از رود تا دریا»ی سازمان آزادیبخش فلسلطین را پذیرفت با این تفسیر که میان دریا و رود اردن تنها قدرتی که، بنابه وعدۀ کتاب مقدس، حکم خواهد راند اسرائیل خواهد بود.

بنابراین، این شعار بسته به اینکه چه کسانی و با چه انگیزه‌هایی آن را مطرح می‌کنند تفسیر‌پذیر است. اما برای همۀ کسانی که در پی «راه حل دو دولت»‌اند، چه حامیان فلسطینی‌ها آن را سر بدهند و چه مدافعان دولت اسرائیل، شعاری ناپذیرفتنی است.